معرفی نمادهای شب یلدا

نمادهای شب یلدا

با فرا رسیدن شب یلدا، سفره‌های یلدایی ایرانیان در همه‌ی خانه‌ها گسترده می‌شود و نمادهای شب یلدا از انار و هندوانه، آجیل و انواع شیرینی‌های محلی و سنتی تا شمع و دیوان حافظ درون آن قرار می‌گیرند. زمانی که یلدا خبر آمدنش را می‌دهد بار دیگر لباس‌های سرخ رنگ یا لباس‌هایی که پر از طرح و نقش انار و هندوانه است از کمد بیرون آمده و بر قامت کودکان و بزرگ‌ترها می‌نشینند و شور و شادی را در خانه طنین‌انداز می‌کنند. در این شب همه چیز دست به دست هم می‌دهد تا ما زایش دوباره مهر و خورشید را به زیباترین شکل ممکن گرامی بداریم.

یلدا پر است از نمادهایی که هر کدام معنی و مفهوم خاصی دارند، میوه‌ها، شیرینی‌ها، فال‌ حافظ و حتی رنگ سرخی که در آن استفاده می‌شود هم نشان‌دهنده‌ی منظوری است که آگاهی از آن‌ها، این جشن دیرینه را برایمان دلپذیرتر می‌کند. با ما همراه باشید تا معنی و مفهوم نمادهای شب یلدا را با هم بررسی کنیم.

انار سرخ نماد خورشید و زایش

از گذشته تابحال انار برای ایرانیان میوه‌ای مقدس و بهشتی به حساب می‌آید که منتسب به آناهیتا ایزد بانوی ایرانی - آریایی است. این میوه‌ی خوش‌طعم با زایش و آبادانی پیوند خورده و نماد خورشید، شادی، خنده و زایش است. دانه‌هایی که در دل انار پنهان هستند یادآور باروری و زایش بوده و سرخی و ظاهر دایره‌ای شکل آن یادآور رنگ سرخ و شکل کروی خورشید است که نور، گرما و برکت را به ما هدیه می‌کند. انار هدیه‌ی زیبایی است که زرتشتیان به دختران و پسرانشان در زمان پیوند همسری هدیه می‌کنند و با این هدیه نشان می‌دهند آرزوی باروری برای آن‌ها دارند. برخی‌ها معتقدند انار جان بخش است زیرا این میوه‌ی سرشار از آنتی اکسیدان، پتاسیم و ویتامین ث می‌تواند خون را تصفه کند و حیاتی دوباره به انسان‌ها ببخشد.

هندوانه نماد گرمای خورشید

هندوانه با این که میوه تابستانی است اما یکی از نمادهای اصلی شب یلداست، شکل کروی این میوه‌ی خوش آب و رنگ مانند زمین است که زندگی را به انسان هدیه داده و درون قرمز آن نیز نشانی از خورشید و گرمای آن است که از سردی زمستان می‌کاهد و بدن را از بیماری‌های فصل سرما مانند سرماخوردگی نجات می‌دهد. البته به اعتقاد برخی‌ دیگر این سرخی نشان دهنده‌ی آسودگی، دوستی، عشق و آبادانی است. ایرانیان باستان با خوردن هنداوانه در شب یلدا سعی می‌کردند فصل سرمای پیش رو را پر انرژی‌تر و گر‌م‌تر شروع کنند. هندوانه سرشار از آب است و خوردن آن چه در فصل تابستان و چه در طولانی‌ترین شب سال سلامتی و شادابی را برای انسان‌ها به ارمغان می‌آورد. خوردن هندوانه در شب یلدا در واقع نوعی خداحافظی با میوه‌های تابستانی و استقبال از زمستان و میوه‌هایش است.

آجیل شب یلدا نماد چیست؟

آجیل شب یلدا در ایران باستان نشان یا نماد فراوانی، برکت و شادکامی بود. در گذشته این آجیل شامل میوه‌های خشک و خوراکی‌هایی مانند گردو، تخمه و کشمش می‌شد اما با گذشت زمان خوراکی‌های شب یلدا بیشتر شدند و امروزه مغزیجاتی مانند بادام، فندق، پسته و همچنین تنقلاتی مانند گندمک، سنجد، شاهدانه، نخود برشته و برنجک نیز به سفره‌ی شب یلدا اضافه شده است. تمامی این تنقلات دارای طبع گرم هستند و از سردی بدن در روزهای سرد زمستان جلوگیری می‌کنند.

سیب سرخ و سنجد نماد نور خورشید

سنجد نماد فرزانگی و زایش و سیب سرخ نماد سلامتی، زیبایی و عشق است اما قرار گرفتن این دو در سفره‌ی یلدایی نشان از نور خورشید و گرمای آن دارد. در واقع سنجد یادآور تولد و زایش دوباره‌ی خورشید است و سیب سرخ یادآور سرخی خورشید که گرما و روشنایی آن تاریکی را شکست می‌دهد.

روشن کردن شمع نشانی از پیروزی نور بر تاریکی

در ایران باستان با فرا رسیدن شب یلدا مردم برای فراری دادن تاریکی و اهریمن آتش می‌افروختند. آتش یا شمع شب یلدا، نماد پیروزی نور و روشنایی بر ظلمت و تاریکی است. این پیروزی و تولد دوباره‌ی خورشید، باعث بیشتر شدن روشنایی روز می‌شود.

رنگ سرخ یلدا، نماد سرخی خورشید

رنگ سرخ همواره ما را به یاد یلدا می‌اندازد، نمادهای این شب اکثرا به رنگ سرخ هستند که نشان دهنده سرخی و گرمی خورشید است. در این شب بیشتر مردم لباسهای قرمز رنگ می‌پوشند تا گرما و شور خورشید را به خانه‌های یلدایی و زمستانی خود هدیه دهند.

قصه خوانی، فال گرفتن و شعر خواندن

فال گرفتن و تفال به حافظ، شاهنامه خوانی و قصه‌گویی هم از دیگر نمادهای شب یلدا هستند. قصه‌گویی توسط بزرگ‌تر خانواده رسم رایجی در ایران باستان بود که در شب یلدا انجام می‌شد و امروزه نیز در اکثر خانواده‌ها همچنان ادامه دارد. اما فال گرفتن و شعر خواندن پیشینه‌ی تاریخی خاصی ندارد و شاید تنها از آن جهت که اکثر ایرانیان همیشه پیوندی ناگسستنی با شعر و قصه دارند به مراسم شب یلد اضافه شده‌ است. پس از پدید آمدن کتاب‌هایی چون دیوان حافظ و شاهنامه‌ی فردوسی این دو کتاب هم جای خود را در سفره‌ی یلدایی ایرانیان باز کردند. امروزه تفال به حافظ جزء جدا نشدنی از مراسم‌های شب یلداست و مردم در این شب، برای سرگرمی و به امید پیش بینی روزهای روشن‌تر و بهتر فال حافظ می‌گیرند. همچنین شاهنامه خوانی معمولا توسط یکی از افراد خانواده که بیشتر با شعرهای حماسی این کتاب بی‌نظیر آشناست انجام می‌شود و شور و هیجان شب یلدا را چند برابر می‌کند.

نمادهای دیگر شب یلدا

امروزه میوه‌ها و خوراکی‌های دیگری به سفره‌ شب یلدا اضافه شده است که نماد شب یلدا به حساب می‌آیند اما سابقه تاریخی و پیشینه خاصی ندارند. مثلا لبو یکی از این خوراکی‌هاست که بسیار برای سلامتی مفید است و مقاومت بدن را در مقابل بیماری‌های فصل سرما به شدت افزایش می‌دهد. کدو حلوایی یکی دیگر از نمادهایی است که بعدها به سفره شب یلدا اضافه شده است و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند. انواع کیک‌ها و دسرهای خوشمزه را می‌توان با کدو حلوایی درست کرد و بر سفره یلدا قرار داد. همچنین ازگیل یکی از نمادهای یلدایی در شهر گیلان است.

البته نباید فراموش کنیم که شیرینی‌های سنتی نیز در سفره‌ی شب یلدا جایگاه ویژه‌ای دارند، برخی از این شیرینی‌ها عبارتند از قطاب، باسلوق و پشمک.

لطفا به این مقاله امتیاز دهید: